O osiedlu z epoki łużyckiej, zlokalizowanym na cyplu Jeziora Koskowickiego, wiedziano już w latach 30. ub.w. Jednak pierwsze prace archeologiczne rozpoczęto dopiero w 1959 roku. Warto było, bo jest to jedno z najbardziej unikatowych stanowisk archeologicznych datowanych na epokę brązu i wczesną epokę żelaza na terenie Dolnego Śląska.

– Wyjątkowość ta, podobnie jak w przypadku osad obronnych datowanych na podobny okres z Wielkopolski, np. Biskupin, wynika przede wszystkim z jego położenia oraz tego, w jakich warunkach nastąpiła depozycja materiałów archeologicznych – mówi dr Tomasz Stolarczyk, pracownik Muzeum Miedzi w Legnicy, jeden z kierujących pracami w Grzybianach (obok dr Justyny Baron z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego). Jak dodaje dr Stolarczyk, wilgoć i bliskość wód Jeziora Koskowickiego sprawiła, że zachowała się tu ogromna liczba zabytków wykonanych z surowców organicznych. – Są z drewna, kości i poroża zwierząt domowych i dzikich oraz szczątków roślin dzikich i uprawnych – wymienia. Rozpoczęte w 1959 r. prace badawcze w Grzybianach zintensyfikowano w latach 70. i 80. ub.w. W wyniku badań, prowadzonych m.in. przez pracowników Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN, odsłonięto relikty drewnianych konstrukcji osady sprzed tysiąca lat. – Najstarsza faza użytkowania osady datowana jest na X–IX w. p.n.e. Z nią wiązać należy relikty drewnianych konstrukcji nabrzeża, takie jak droga i falochron, pozostałości warsztatu rogowniczego oraz unikatowe zabytki drewniane, w tym m.in. wiosło sterowe – wymienia dr Stolarczyk. – Znaleziska z Grzybian są naprawdę fenomenalne i odkrywają nieznaną przeszłość takich małych miejscowości. Według naukowców, osada w Grzybianach przez 500 lat dawała schronienie tysiącom mieszkańców. Efekt kilkudziesięcioletniej pracy archeologów można obecnie zobaczyć na specjalnej wystawie, którą zorganizowano w Muzeum Miedzi w Legnicy. Wstęp na ekspozycję jest bezpłatny.